Σάββατο 16 Απριλίου 2011

Βασιλειάδα Καστοριάς (από την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια)


Βασιλειάδα (Βασιλειάς στην καθαρεύουσα, μέχρι το 1928 Ζαγορίτσανη) είναι Ελληνικό χωριό στην Ελλάδα, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με 432 κατοίκους. Ανήκει διοικητικά στον Δήμο Αγίων Αναργύρων του νομού Καστορίας.

Η Εκκλησία στην Βασιλειάδα με το άγαλμα του Μητροπολίτη Βασίλειου Σμύρνης

Πίνακας περιεχομένων

 [Απόκρυψη]

[Επεξεργασία]Γεωγραφία

Η Βασιλειάδα βρίσκεται στη γεωγραφική περιοχή Πόπολης, στους νότιους πρόποδες της Βάρμπιτσας (διακλάδωση του Βέρνου). Βρίσκεται σε απόσταση 7 χιλιομέτρων ανατολικά απο το κέντρο του δήμου την Κορησό και περίπου 20 απο την Καστοριά. Κοντά στο χωριό βρίσκεται το Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής.

[Επεξεργασία]Ιστορία

[Επεξεργασία]Κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία

Κατά τον 15ο αιώνα έχουν καταγραφεί 71 αρχηγοί νοικοκυριών[1]. Στα οθωμανικά φορολογικά μητρώα από τα μέσα του 15ου αιώνα η Ζαγορίτσανη αναφέρθηκε με 15 αρχηγούς οικογενειών και έναν ανύπανδρο: Τράικος (Τραϊανός), Στάικος, Στέφανος, Θόδωρος, Ντράκος, Σταμάτιος, Κόιος, Γιώργης, Νικόλας, Ντομπρίλ, Βασίλης, Νικόλας, Ιάννος, Ιάννος, Μάνος, και Πέτρου, και δύο χήρες Στάνα και Κάλα. Το σύνολο των εσόδων για την αυτοκρατορία απο το χωριό είναι 1.262 άσπρα (αργυρά νομίσματα)[2].

[Επεξεργασία]19ος αιώνας

Κατά τον 19ο αιώνα η Ζαγορίτσανη είναι μικτό χωριό Ελλήνων και Βουλγάρων. Τα 2/3 του πληθυσμού ήταν εξαρχικοί και το 1/3 πατριαρχικοί[3]. Το χωριό αποτέλεσε ένα από τα κύρια κέντρα του Βουλγαρικού κομιτάτου στην περιοχή της Καστοριάς και κέρδισε το παρατσούκλι Μικρή Σόφια[4][5].
Κατά το έτος 1869 στην Βασιλειάδα ανοίγει Βουλγαρικό σχολείο στο οποίο διδάσκει ο Γκεόργκι Ντίνκωφ[6]. Μετά την αποχώρησή του στο σχολείο διδάσκουν οι Πέταρ Ορλώφ και Γρηγόρ Ποπαναστάσωφ[7]. Το 1886 στη Βασιλειάδα λειτουργούν 2 Ελληνικά σχολεία και ένα Βουλγαρικό. Το 1905 λειτουργούν 2 Βουλγαρικά σχολεία και 1 Ελληνικο. [8]
Ο Α. Sinve το 1878 έγραψε ότι στην Ζαγορίτσανη (Zagoritzani) ζούν 2.700 Έλληνες[9].
[Επεξεργασία]Βουλγαρικές πηγές
Σύμφωνα με την εθνογραφία των βιλαετίων Αδριανούπολης, Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης, που δημοσιεύθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1878 και αντικατοπτρίζει την στατιστική του ανδρικού πληθυσμού του 1873, στην Ζαγορίτσανη (Zagoritchané) έχει 560 νοικοκυριά με 1.600 κατοίκους Βουλγάρους[10]. Μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο, οι κάτοικοι παρακαλούν τη Βουλγαρική Εξαρχία να αναλάβει το κόστος της διδασκαλίας του Κοσμά Γκεοργκίεφ[11]. Το 1889 ο Στέφαν Βέρκοβιτς (Τοπογραφική Εθνογραφική περιγραφή της Μακεδονίας) γράφει για την Ζαγορίτσανη:
    Τραβώντας πρός τα ανατολικά του χωριού αυτού (πιθανόν η Περικοπή) στο δρόμο που οδηγεί στην Καστοριά, που δεν απέχει πολύ από το δρόμο προς Κλεισούρα βρίσκεται το Βουλγαρικό χωριό ή μικρή πόλη, η Βασιλειάδα με 350 σπίτια και 480 ζευγάρια. Ο φόρος που τους αναλογεί είναι 31.080 πάστρι. Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι είναι Βούλγαροι, με εξαίρεση λίγους τσιγγάνους. Η περιοχή είναι ιδανική για το ψωμί και το λινάρι. Υπάρχουν αρκετοί κήποι. Απο τους κατοίκους, μόνο ένα μικρό μέρος ασχολείται με τη γεωργία, επειδή η καλλιεργήσιμη γη είναι ανεπαρκής. Στα γύρω βουνά Μουρίκι και Βίτσι ζούν αγριογούρουνα και αρκούδες. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους όπως και οι κάτοικοι διπλανών χωριών της περιοχής Κλεισούρας και Λεχόβου, ταξιδεύουν στην ξενιτιά, καθώς ανάμεσά τους υπάρχουν και πολλοί πλούσιοι άνθρωποι. Εδώ υπάρχουν τρεις εκκλησίες - μία πρόσφατα χτισμένη και όμορφη, 5 ιερείς, ένα κοινό και ένα Ελληνικό σχολείο. Η περιοχή είναι ευνοϊκή για τα βοοειδή, λινάρι και κάνναβη. Υπάρχουν αμπέλια, αλλά μόνο για οικιακή κατανάλωση. Υπάρχουν 15 μαγαζιά[12].    
Σύμφωνα με την στατιστική του Βασίλ Κάντσωφ (Μακεδονία - Εθνογραφία και Στατιστική) το 1900 στην Ζαγορίτσανη ζουν 3.300 κάτοικοι Βούλγαροι[13]. Κάτοικοι της Ζαγορίτσανης συμμετέχουν ενεργά στην εξέγερση του Ίλιντεν, κατά την οποία το χωριό κάηκε ολοσχερώς, 55 άνθρωποι πυροβολήθηκαν, σφαγιάσθηκαν ή κάηκαν, και πολλές γυναίκες βιάσθηκαν[14]. Σύμφωνα με ένα άλλο σημείωμα από τους επικεφαλής της εξέγερσης του Ίλιντεν στην περιοχή της Καστοριάς, συμπεριλαμβανομένων των Βασίλ Τσακαλάρωφ, Λάζαρ Ποπτράικοφ, Πάντο Κλιάσεφ, Μανόλ Ρόζωφ και Μιχαήλ Ρόζωφ που απέστειλλαν σε όλα τα ξένα προξενεία στο Μοναστήρι, στις 30 Αυγούστου 1903 στην Ζαγορίτσανη είχαν καεί όλα, 680 σπίτια και σκοτώθηκαν περίπου 150 γέροντες, γυναίκες και παιδιά[15]. Σχεδόν όλο το χωριό ήταν υπό την κυριαρχία της Βουλγαρικής Εξαρχίας και δεν την απαρνήθηκαν μέχρι το Βαλκανικό Πόλεμο. Σύμφωνα με τον γραμματέα της Εξαρχίας, Ντιμίταρ Μίσεφ ("Η Μακεδονία και ο Χριστιανικός της Πληθυσμός") το έτος 1905 στο χωριό έχει 3.672 Βούλγαρους εξαρχικούς, 450πατριαρχικούς και 48 Βλάχους. Στο χωριό λειτουργούν δύο Βουλγαρικά σχολεία[16]. Σύμφωνα με τον Γκεόργκι Κωνσταντίνωφ Μπίστριτσκι η Βασιλειάδα πριν από το Βαλκανικό πόλεμο έχει 600 Βουλγαρικά σπίτια[17].
[Επεξεργασία]Ελληνικές πηγές
Σύμφωνα με Ελληνική στατιστική το χωριό έχει 3.000 κατοίκους με 350 Εξαρχικές οικογένειες και 130 Ελληνικές, καθώς μετά την Εξέγερση του Ίλιντεν η κυριαρχία των Εξαρχικών είναι πλήρης[18]. Ελληνική στατιστική από το έτος 1905 δείχνει την Ζαγορίτσανη χωριό με 2.500 κατοίκους Βούλγαρους και 500 Έλληνες[19].

[Επεξεργασία]Μακεδονικός Αγώνας

Μετά την εξέγερση του Ίλιντεν το χωριό έγινε στόχος των Ελληνικών προσπαθιών στην περιοχή, με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη. Στις 25 Μαρτίου (7 Απριλίου, νέο ημερολόγιο) του 1905 ενωμένες αντάρτικες ομάδες με περίπου 300 άτομα υπό την ηγεσία του Γεωργίου Τσόντου επιτέθηκαν στο χωριό και έκαναν φοβερή σφαγή, στην οποία σκοτώθηκαν 100 άτομα και όλο το χωριό κάηκε και πάλι (Μάχη της Ζαγορίτσανης). Μετά απο αυτή την σφαγή άρχισε μια σταδιακή μείωση του πληθυσμού της Βασιλειάδας και η μαζική μετακίνηση των κατοίκων της στην Βουλγαρία, γεγονός που γίνεται πιό έντονο όταν το χωριό απελευθερώθηκε από τους Έλληνες το 1912 μετά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο.
Κατά το ξέσπασμα του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου το 1912, 43 άτομα απο την Ζαγορίτσανη είναι εθελοντές του Μακεδονο-Ανδριανουπολιτικού εθελοντικού στρατού.[20]

[Επεξεργασία]Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος

Κατά την διάρκεια του πολέμου στο χωριό μπαίνουν Ελληνικά τμήματα και μετά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο το 1913 παραμένει στην Ελλάδα. Η πρώτη Ελληνική απογραφή του 1913 δείχνει 2.320 κατοίκους, και αυτή το 1920 376 οικογένειες με 1246 κατοίκους. Κατά την περίοδο 1914-1919 19 και μετά το έτος 1919 98 κάτοικοι της Βασιλειάδας μετακινούνται μέσω επίσημης οδού στη Βουλγαρία[21]. Μετά την Ελληνική καταστροφή στον Ελληνικό-Τουρκικό πόλεμο και την συνθήκη ειρήνης της Λωζάννης στο χωριό εγκαταστάθηκαν 33 Ελληνικές οικογένειες προσφύγων από τον Πόντο, συνολικά 112 άτομα. Η απογραφή του 1928 δείχνει 735 κατοίκους, απο τους οποίους 72 πρόσφυγες Έλληνες. Το ίδιο έτος, το χωριό μετονομάστηκε Βασιλειάδα στο όνομα του Μητροπολίτη Βασίλειο Σμύρνης που γεννήθηκε στην Ζαγορίτσανη[22]. Η απογραφή του 1932 δείχνει 180 σλαβόφωνες οικογένειες όλες με ισχυρή Βουλγαρική εθνική συνείδηση. Μυστική έκθεση του αρχηγού της Χωροφυλακής της Φλώρινας τον Απρίλιο του έτους 1940 δείχνει την Βασιλειάδα μαζί με τα χωριά Ξινό Νερό, Βαρικό και Ακρίτα ως ένα από τα χωριά με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση σε "Βουλγαροσκεπτόμενους" στην περιοχή[23]. Μετονομάστηκε σε Βασιλειάδα προς τιμήν του Ζαγοριτσανίτη μητροπολίτη Σμύρνης, Βασιλείου[24].

[Επεξεργασία]Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος

Παλιά σπίτια στην Ζαγορίτσανη.
Μετά την ήττα της Ελλάδας απο την Ναζιστική Γερμανία τον Απρίλιο του έτους 1941 στο χωριό δημιουργήθηκε τμήμα του Βουλγαρικού συλλόγου και κάτοικοι της Βασιλειάδας συμμετέχουν ενεργά στην Βουλγαρική παραστρατιωτική οργάνωση Οχράνα (Φρουρά), καθώς στο χωριό δημιουργήθηκε ομάδα της οργάνωσης[25]. Τον Μάιο του έτους 1943 η πολιτοφυλακή του χωριού απώθησε την επίθεση Ελληνικών παραστρατιωτικών οργανώσεων.
Στην έκθεσή της, την 1 Δεκεμβρίου του 1944 ο υποδιοικητής της Αγγλο-Αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στην περιοχή Καστοριάς και Φλώρινας Patrick Evans μιλά για την ισχυρή Βουλγαρική επιρροή ανάμεσα στους "Μακεδόνες" στα "Προβουλγαρικά χωριά" όπως η Βασιλειάδα, που αποκαλείται από τους κατοίκους της η Μικρή Σόφια[26].
Το έτος 1945 το χωριό έχει 910 σλαβόφωνους όλοι με "οχι Ελληνική Εθνική συνείδηση". Τον Δεκέμβριο του έτους 1945 ξεκίνησε η δίκη 56 κατοίκων της Βασιλειάδας με την κατηγορία της συμμετοχής στην Οχράνα (Φρουρά) και κομιτατζήδικη δράση, οι έξι από αυτούς - Κώστας Μπαλαμπάνης, Βασίλειος Λούζος, Κώστας Καραδήμος, Σπύρος Καραγεωργίου, Νικόλας Σίσκος και Νικόλας Μπάρζος καταδικάστηκαν σε θάνατο ή με ισόβια φυλάκιση, ενω οι υπόλοιποι σε φυλακίση απο 5 μέχρι και 30 έτη.

[Επεξεργασία]Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο

Δρόμος στο χωριό.
Κατά τον Εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα πολλοί κάτοικοι υποστηρίζουν τους κομμουνιστές αντάρτες όπως θυμάται κάτοικος του χωριού:
    Η Σερβία στέλνει παρτιζάνους στο Βίτσι, κάνει μεγάλη προπαγάνδα. Για μας είτε φυλακή είτε παρτιζάνοι στα βουνά με τους Σερβομάνους κομμουνιστές. Άλλο δρόμο δεν έχουμε. Έτσι λόγω της Σέρβικης πολιτικής καταστράφηκε εντελώς το χωριό, έκανε το κέφι στούς Έλληνες[27].    
Στον Εμφύλιο Πόλεμο η Βασιλειάδα δίνει 62 νεκρούς ενώ 242 άνθρωποι μετανάστευσαν. 174 παιδιά απομακρύνθηκαν από το χωριό απο τα κομμουνιστικά τμήματα ως παιδιά πρόσφυγες[28].
Οι απογραφές των ετών 1951, 1961 και 1971 δείχνουν αντίστοιχα 720, 754 και 479 κατοίκους, η δραματική αυτή μείωση οφείλεται κυρίως στη μετανάστευση στο εξωτερικό. Οι απογραφές του 1981 και 1991 δείχνουν 502 και 458 κατοίκους.

[Επεξεργασία]Εισόδεια της Θεοτόκου

Πρόσοψη της εκκλησίας “ Εισόδεια της Θεοτόκου” στην Βασιλειάδα.
Το βασικό αξιοθέατο στην Βασιλειάδα είναι η εκκλησία τα "Εισόδεια της Θεοτόκου". Η εκκλησία είναι ένας μεγάλος ναός - 24 επί 14 μέτρα και βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Χτίστηκε πάνω στα θεμέλια μιας παλαιότερης εκκλησίας και εγκαινιάστηκε στις 10 Μαΐου του έτους 1861, όπως αποδεικνύεται από την επιγραφή σε μαρμάρινη πλάκα στο νότιο τοίχο. Ο ναός είναι τρίκλητος από τα οποία το αριστερά - το τμήμα των γυναικών - είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο ενώ το δεξιά - στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Στην εκκλησία έχει πολύτιμες εικόνες παλαιότερες του ίδιου του ναού[29].

[Επεξεργασία]Προσωπικότητες

[Επεξεργασία]Γεννημένοι στη Βασιλειάδα


  • Θέα προς το χωριό.
    •  
  • Κορίτσια στα ερείπια της Ζαγορίτσανης μετά τις επιχειρήσεις του έτους 1905.
    •  
  • Ερείπια του χωριού.
Αναρτήθηκε από στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)